Φυσικά κανείς δε θέλει να παραδεχτεί
ότι μπορεί να πέσει θύμα τέτοιων ανθρώπων και τέτοιας κακής ψυχολογικής
μεταχείρισης, δυστυχώς όμως, καθένας μπορεί να πιαστεί στην παγίδα… Ο
λόγος; Επειδή όλοι έχουμε παρόμοια ψυχολογικά χαρακτηριστικά και
ανάγκες, που μας καθιστούν, κατά κάποιον τρόπο, ευάλωτους σε διάφορες
επιρροές. Για παράδειγμα, όλοι είμαστε κοινωνικά όντα με τη βασική,
κινητήρια ανάγκη να κάνουμε συναισθηματικούς δεσμούς, να δίνουμε και να
παίρνουμε αγάπη. Από την άλλη, υπάρχουν άνθρωποι με εντονότερες
συναισθηματικές ανάγκες που είναι παράλληλα και πιο ευάλωτοι σε
εξωτερικές πιέσεις, οπότε αυτοί οι άνθρωποι έχουν λιγότερη αντίσταση στα
συναισθηματικά βαμπίρ.
Σύμφωνα με τον Abraham Maslow, όλοι οι
άνθρωποι έχουν βασικές ψυχολογικές ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν
για την εξέλιξη μας. Τα συναισθηματικά βαμπίρ εκμεταλλεύονται αυτές
ακριβώς τις ανάγκες και «πατούν» πάνω στις ανθρώπινες αυτές ανάγκες.
Ποιες είναι οι πανανθρώπινες ανάγκες;
- Σιγουριά και ασφάλεια, ώστε να αναπτυχθεί ο φυσικός και ο ψυχολογικός εαυτός του ανθρώπου.
- Αυτονομία
- Έλεγχος των πραγμάτων στη ζωή
- Αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση που κατακτώνται όταν κανείς πετυχαίνει τους στόχους του και ξεπερνά διάφορες δυσκολίες
- Να είναι μέλος μιας ομάδας ή κοινότητας
- Να έχει κοινωνική αναγνώριση και σεβασμό από άλλους
- Να έχει στόχους στη ζωή του, να θεωρεί ότι η ζωή του έχει νόημα.
Αν οι παραπάνω ανάγκες για κάποιον
λόγο δεν καλύπτονται έστω και σε κάποιο βαθμό, το άτομο γίνεται ευάλωτο
και έλκεται από οποιονδήποτε του τάζει ότι μπορεί να του καλύψει αυτές
τις ανάγκες. Και μόνο να συνειδητοποιήσει κανείς αυτόν το βασικό
μηχανισμό είναι αρκετό για να προσέξει ποιους ανθρώπους βάζει στη ζωή
του και τι τους επιτρέπει να κάνουν.
Η Παγίδα της Συναισθηματικής Εκμετάλλευσης: Πώς οι άνθρωποι δίνουν ‘λογικές’ εξηγήσεις σε παράλογες συμπεριφορές
Αίσθημα Ανταλλαγής και Οφειλής –
Μήπως αισθάνεστε ότι ‘χρωστάτε’ σε κάποιον χάρη; Τότε ο κανόνας
«αίσθημα ανταλλαγής και οφειλής» που διέπει τις ανθρώπινες συνδιαλλαγές
έχει τεθεί σε εφαρμογή! Ο ίδιος κανόνας ισχύει τόσο στο μάρκετινγκ
(δωρεάν δείγματα προϊόντων) όσο και στις ανθρώπινες σχέσεις (κάποιος σας
κάνει μια χάρη που δεν του τη ζητήσατε και μετά ζητάει αντάλλαγμα).
Τα συναισθηματικά βαμπίρ συχνά
εμφανίζονται με ένα χαμογελαστό προσωπείο και τη συμπεριφορά του καλού
Σαμαρείτη: θα σας βοηθήσουν, θα σας νοιαστούν, και θα φροντίσουν βέβαια
να σας το πουν εκατό φορές για να το εμπεδώσετε και να μην το ξεχάσετε!
Δημιουργούν ένα τεχνητό κλίμα «εγώ που σου έδωσα τόσα, εγώ που έγινα
χαλί να με πατήσεις», κλπ, κλπ. Τον ρόλο αυτό μπορεί να τον πάρει το
οποιοδήποτε συναισθηματικό ‘βαμπίρ’, η μητέρα, η πεθερά, ο εργοδότης, ο
συνάδελφος, φίλοι, συγγενείς…. Η λίστα δεν αποκλείει κανέναν!
Αίσθηση ότι πρέπει να είναι αποδεκτοί και αγαπητοί:
μια βασική ανθρώπινη ανάγκη είναι για το άτομο να είναι αποδεκτό και
αγαπητό από τους γύρω του. Τα συναισθηματικά βαμπίρ το γνωρίζουν αυτό
πολύ καλά και το εκμεταλλεύονται! Έτσι, με κάθε τρόπο ‘δένουν’ τους
ανθρώπους με το να υπόσχονται ότι αν τους ακολουθήσουν και κάνουν αυτό
που ζητάνε θα έχουν και την αποδοχή τους.
1. Μη προσπαθείτε να βρείτε άκρη και την αλήθεια με το συναισθηματικό βαμπίρ! Ό,τι
και να πείτε θα το χρησιμοποιήσει εναντίον σας ή θα το παραποιήσει προς
όφελός του. Αν σας πει μια δικαιολογία και σας φανεί ψεύτικη ή σας
ζητήσει συγγνώμη και σας φανεί ότι δεν το εννοεί, εμπιστευθείτε το
ένστικτό σας! Πιθανότατα και η δικαιολογία και η συγγνώμη είναι
ψεύτικες και στόχο έχουν να σας κάνουν να νιώσετε και ένοχοι από πάνω!
2. Μην εμπιστεύεστε τις διαβεβαιώσεις του συναισθηματικού βαμπίρ ότι είναι πρόθυμο να σας βοηθήσει. Είναι
ψεύτικες διαβεβαιώσεις! Υπόσχεται βοήθεια αλλά είτε δε τη δίνει, είτε
το κάνει με το ζόρι, είτε παριστάνει ότι εσείς τη ζητήσατε (ενώ αυτό
προσφέρθηκε) και αντιστρέφει την κατάσταση ώστε να φαίνεται ότι σας
κάνει χάρη, ότι το ζορίσατε και ότι του χρωστάτε. Μη παίξετε το
παιχνίδι του! Αν προσφέρθηκε να βοηθήσει θυμίστε του την υπόσχεση και
μην το αφήσετε να σας ξεγελάσει με τις δικαιολογίες του ούτε να νιώσετε
υποχρεωμένοι στο τέλος.
3. Τα συναισθηματικά βαμπίρ άλλα λένε, άλλα εννοούνε και άλλα κάνουν!
Προετοιμαστείτε ότι δεν πρόκειται να παραδεχτούν αυτά που σας είπαν,
πιθανότατα θα τα αντιστρέψουν ή θα προσπαθήσουν να σας βγάλουν τρελό.
Να θυμάστε ότι λένε ψέματα και ότι έχουν το ‘χάρισμα’ να λένε μπροστά
στα μάτια σας το άσπρο μαύρο. Αν θέλετε να τρομάξετε το συναισθηματικό
βαμπίρ, πέστε του ότι γίνατε ξεχασιάρηδες αυτές τις μέρες και, μπροστά
του, σημειώστε τα λόγια του ή ηχογραφήστε το! Αλλιώς, απλώς μη δίνετε
σημασία!
4. Το παιχνίδι των ενοχών αποτελεί αγαπημένη ασχολία των συναισθηματικών βαμπίρ. Έχουν
την ικανότητα να σας χειρίζονται και να σας κάνουν να νιώθετε ενοχές
επειδή κάνατε ή δεν κάνατε κάποιο πράγμα, επειδή μιλήσατε ή δε μιλήσατε,
επειδή δείξατε ή αποκρύψατε τα συναισθήματά σας… Πάντα επιλέγουν να σας
κάνουν να νιώσετε ενοχές για το αντίθετο από αυτό που κάνατε (άσχετα αν
εσείς πράξατε το σωστό). Και βέβαια, τους αρέσει ιδιαίτερα να σας
κάνουν να νιώθετε χάλια επειδή αγνοήσατε τη δική τους συναισθηματική
κατάσταση ή το πρόβλημά τους. Το χειρότερο είναι ότι, με τον τρόπο
τους, πετυχαίνουν να σας κάνουν να νιώσετε άσχημα! Αγνοήστε τους!
5. Τα συναισθηματικά βαμπίρ παριστάνουν το θύμα για να τους λυπηθείτε.
Αν όμως κάνετε το λάθος και σκύψετε με ενδιαφέρον από πάνω τους,
μεταφορικά, θα σας κατασπαράξουν! Υιοθετώντας τη στάση του ‘καημένου’,
του ‘ανήμπορου’, του ‘απελπισμένου’, θα σας αναγκάσουν να αναλάβετε τις
δουλειές και τις υποχρεώσεις τους, θα σας φορτώσουν παραπάνω δουλειά και
δε θα πουν καν ευχαριστώ! Μακριά!
6. Τα συναισθηματικά βαμπίρ συνηθίζουν τα πισώπλατα χτυπήματα και τα χτυπήματα κάτω από τη ζώνη. Είναι
παθητικά-επιθετικά άτομα και βρίσκουν τρόπους να σας εκφράσουν πόσο
δυσαρεστημένοι είναι μαζί σας μέσω τρίτων. Κουτσομπολιά, πισώπλατες
κινήσεις, υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα, όλα είναι μέσα στο πρόγραμμά
τους. Μη βασίζεστε πάνω τους, απομακρυνθείτε γρήγορα!
7. Έχετε ένα πρόβλημα; Ε λοιπόν, τα συναισθηματικά βαμπίρ έχουν το ίδιο πρόβλημα αλλά 100 φορές μεγαλύτερο! Εσείς
λέτε τον πόνο σας ή το πρόβλημά σας και το συναισθηματικό βαμπίρ
επεμβαίνει για να μειώσει το δικό σας ζήτημα και να μεγιστοποιήσει το
δικό του, τραβώντας την προσοχή επάνω του. Στραμπουλήξατε εσείς το πόδι
σας; Το συναισθηματικό βαμπίρ έχει μια φοβερή ιστορία για το πώς
έσπασε το δικό του πόδι (με όλες τις ατελείωτες λεπτομέρειες) που
επισκιάζει τη δική σας ιστορία και την ανάγκη σας, για παράδειγμα, για
συναισθηματική υποστήριξη ή πρακτική βοήθεια. Με αυτό τον τρόπο τα
συναισθηματικά βαμπίρ τρέφουν το τεράστιο Εγώ του και τις ναρκισσιστικές
ανάγκες τους.
8. Τα συναισθηματικά βαμπίρ ‘ρουφάνε’ τη θετική ενέργεια των γύρω τους και δημιουργούν αρνητικό κλίμα. Μην
περιμένετε ότι θα γίνει κάποιο θαύμα και θα αλλάξουν! Μένοντας κοντά
σε τέτοιους ανθρώπους ‘κολλάτε’ αρνητισμό, βάζετε τις δικές σας ανάγκες
σε δεύτερη μοίρα, προσπαθείτε να διαρκώς να λύσετε τα προβλήματά τους ή
να τους ικανοποιήσετε, αλλά ποτέ δε λύνεται κανένα ζήτημα και το
αρνητικό κλίμα παγιώνεται. Βγάλτε τα συναισθηματικά βαμπίρ από τη ζωή
σας το συντομότερο και στη θέση τους βρέστε θετικούς ανθρώπους.
9. Τα συναισθηματικά βαμπίρ δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. Ούτε
καν τις αναγνωρίζουν! Το σίγουρο είναι ότι θεωρούν ότι έχουν σωστή
συμπεριφορά, ότι αν έχουν κάτι αρνητικό φταίνε οι γύρω τους, και τα λάθη
είναι πάντα τρίτων και ποτέ δικά τους. Τα συναισθηματικά βαμπίρ θα
προσπαθήσουν να σας τραβήξουν κοντά τους λέγοντάς σας τα μυστικά τους,
εξομολογούμενα τις αδυναμίες τους και προσπαθώντας να σας κάνουν να τα
λυπηθείτε και να τα συντρέξετε. Όλα αυτά όμως είναι ένα προσωπείο και
από πίσω κρύβεται ένα αρπακτικό έτοιμο να σας κατασπαράξει. Αναγνωρίστε
τα σημάδια και μείνετε μακριά από αυτούς τους ανθρώπους. Στο
κάτω-κάτω, αξίζετε το καλύτερο!
Γράφει για το boro.gr η Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος (greekpsychologypages.blogspot.gr)
