Η απόλυτη αρσενική ορμόνη, μπορεί να μας εκτοξεύσει στην κορυφή της προσωπικής και επαγγελματικής μας επιτυχίας.
Ο πόλεμος των ορμονών
Ποια είναι, λοιπόν, τα καινούρια
μυστικά που έχει να μας ψιθυρίσει ο οργανισμός μας; Με πρόσφατη μελέτη
του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, στην Ολλανδία, οι ερευνητές προσπάθησαν
να βρουν μια ορμόνη, η οποία προσφέρει στα ευάλωτα και χαμηλών τόνων
άτομα την πυγμή και την αποφασιστικότητα που χρειάζονται για να
αντιμετωπίσουν τους άλλους. Και ανακάλυψαν ότι αυτή η ορμόνη δεν είναι
άλλη από την τεστοστερόνη, που ως άλλος... σούπερμαν προσφέρει έξτρα
αποθέματα ανταγωνιστικότητας και δυναμισμού, ενώ ταυτόχρονα μειώνει
σημαντικά τα ποσοστά εμπιστοσύνης, ειδικά σε εκείνους που δείχνουν να
πείθονται με ένα βλέμμα για τις καλές προθέσεις των άλλων. Όπως
χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της
Ουτρέχτης Πίτερ Μπος, «η τεστοστερόνη αυξάνει την κοινωνική εγρήγορση σε
όσους πείθονται εύκολα ώστε να τους προετοιμάσει για τον ανταγωνισμό,
με στόχο την ενίσχυση του κοινωνικού τους κύρους.
Η μελέτη μάς παρέχει
σημαντικές πληροφορίες γύρω από την ορμονική λειτουργία της ανθρώπινης
κοινωνικότητας, αφού δείχνει ότι η τεστοστερόνη είναι καθοριστική στη
λήψη αποφάσεων». Ως κοινωνικά όντα βασίζουμε την εξέλιξή μας στην
επικοινωνία με τους άλλους και την εμπιστοσύνη που μας εμπνέουν. Ωστόσο η
τελευταία ιδιότητα έχει και μειονεκτήματα: όσοι είναι διατεθειμένοι να
πιστεύουν σε κάποιους άλλους ή αποτυγχάνουν να βρουν το «σκοτεινό»
κίνητρο που κρύβεται πίσω από τις ενέργειές τους, τελικά πέφτουν θύματα
πληρώνοντας σημαντικό προσωπικό και κοινωνικό κόστος. Άλλωστε η ίδια η
ιστορία έχει αποδείξει ότι η δυναμική τόσο της εμπιστοσύνης όσο και του
ανταγωνισμού έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη σύνθεση, αλλά και την
αποσύνθεση της κοινωνίας... Εφαρμόζοντας αυτούς τους συλλογισμούς σε
βιολογικό επίπεδο, οι Πίτερ Μπος, Ντέιβιντ Τέρμπουργκ και Τζακ βαν Χονκ,
καθηγητές ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, αποφάσισαν να
δουν πώς επιδρούν οι ουσίες του οργανισμού μας στο κυνήγι της επιτυχίας.
Και έτσι βρέθηκαν μπροστά στην τεστοστερόνη. Ο δρ Μπος τονίζει : «Αυτή η
έρευνα είναι μόνο η αρχή. Στο μέλλον θα μπορούμε να μάθουμε περισσότερα
για τη μηχανή που ενισχύει μέσα μας το δυναμισμό. Για την ώρα δείξαμε
ότι η τεστοστερόνη γιγαντώνει την καχυποψία. Κατ’ επέκταση αποδείξαμε
πως οι ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο στις διαπροσωπικές σχέσεις που
έχουν να κάνουν με θέματα αμοιβαίας εμπιστοσύνης». Για τον Βαν Χονκ αυτή
η ουσία είναι δίκοπο μαχαίρι: «Ναι μεν θεωρείται κύριος παράγοντας στην
εμφάνιση βίαιης και ανταγωνιστικής συμπεριφοράς, αλλά παράλληλα δείχνει
να συμβάλλει σημαντικά στην επαγγελματική επιτυχία και κοινωνική
ανέλιξη ενός ανθρώπου». Βασισμένοι σε υπάρχουσες μελέτες οι οποίες έχουν
δείξει ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι υψηλότερα σε άτομα που
βρίσκονται στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας, τονίζουν ότι η
συγκεκριμένη ορμόνη ενισχύει τη λίμπιντο και προσθέτει δυναμισμό σε
άντρες και γυναίκες. H Ελληνίδα ψυχολόγος Παναγιώτα Κολώνη πιστεύει ότι
αυτή η έρευνα αποτελεί ένα ακόμα βήμα προς την πλήρη αποκωδικοποίηση των
διαπροσωπικών σχέσεων. «Την τελευταία δεκαπενταετία διεξάγονται πολλές
μελέτες οι οποίες προσπαθούν να σχετίσουν το κοινωνικό με το βιολογικό
κομμάτι, και να εξετάσουν πώς ακριβώς οι ορμόνες επιδρούν και
υποστηρίζουν το ξεκίνημα και τη μετέπειτα εξέλιξη των πιο σημαντικών
σχέσεων στη ζωή μας. Στην ουσία μόλις τώρα αρχίζουμε να κατανοούμε το
ρόλο της επίδρασης των ορμονών στο πλαίσιο των κοινωνικών σχέσεων. Η
ανθρώπινη συμπεριφορά είναι πολύπλοκη και η έρευνα των Ολλανδών αποτελεί
μόνο ένα μικρό βήμα στην κατανόηση των ορμονών και την επίδρασή τους».
Αποφασιστικότητα και επιτυχία
Σε μια εποχή στην οποία
τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται και τα δεδομένα ανατρέπονται με
ταχύτατους ρυθμούς, η ορθή κρίση είναι ίσως το μεγαλύτερο εφόδιο στην
καθημερινότητά μας. Αν η τεστοστερόνη παίζει καταλυτικό ρόλο σε
υποθέσεις που απαιτούν ψυχραιμία, πυγμή και ορθολογισμό, μήπως μπορούμε
να τη χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε τη ζωή μας πολύ πιο εύκολη;
μπορούν λίγες σταγόνες τεστοστερόνης να μας ανοίξουν το δρόμο προς την
επιτυχία; Η έρευνα των Μπος, Τέρμπουργκ και Βαν Χονκ δημοσιεύτηκε τον
περασμένο μάιο στο επιστημονικό περιοδικό The Proceedings of the
National Academy of Sciences και έδειξε ότι μικρές δόσεις από αυτή την
αντρική ορμόνη μπορούν να κάνουν ακόμα και τις πιο ευκολόπιστες να
εμπιστεύονται λιγότερο τους αγνώστους. Οι ειδικοί χώρισαν είκοσι
τέσσερις γυναίκες σε δύο ομάδες. Στη μία έδωσαν υπογλώσσια 0,5 mg υγρής
τεστοστερόνης και στη δεύτερη ακριβώς την ίδια ποσότητα ψευδοφαρμάκου.
Οι εθελόντριες δεν είχαν ιστορικό ψυχολογικών διαταραχών, νευρικών και
ενδοκρινικών ανωμαλιών και δεν ήταν καπνίστριες. Η έρευνα διήρκεσε τρεις
εβδομάδες. Στη συνέχεια τους έδωσαν ένα πακέτο με εκατόν πενήντα
φωτογραφίες και τους ζήτησαν να κρίνουν τα άγνωστα σε εκείνες πρόσωπα
των αντρών που ήταν αποτυπωμένα πάνω τους. Όσες εθελόντριες είχαν πάρει
τεστοστερόνη χαρακτήρισαν τους περισσότερους άντρες ανάξιους
εμπιστοσύνης. Εκείνες που αρχικά έδειχναν πιο εύπιστες στους αγνώστους,
μετά τη λήψη ορμόνης έγιναν πιο... δύσκολες. Αντίθετα οι εξαρχής
δύσπιστες δεν παρουσίασαν καμία αλλαγή. Η τεστοστερόνη, λοιπόν, φαίνεται
να κλονίζει την εμπιστοσύνη των ευκολόπιστων ατόμων, γεγονός που τα
εμποδίζει να παραπλανηθούν από κακόβουλες και επικίνδυνες καταστάσεις
και μια μερίδα ειδικών τίθεται υπέρ της αντρικής αυτής ορμόνης. «Λέμε
ότι η τεστοστερόνη ενισχύει την επιθετικότητα, ιδιότητα την οποία
χαρακτηρίζουμε αρνητική. Λάθος! Η επιθετικότητα είναι ένα μέσο που μας
βοηθά να επικοινωνούμε με τον άλλο χωρίς λόγια. Για παράδειγμα, η
οργισμένη έκφραση στο πρόσωπο ενός γονιού μπορεί να είναι μια μορφή
τιμωρίας για το παιδί», εξηγεί ο Τζακ βαν Χονκ. Όπως και να το δει
κανείς η τεστοστερόνη ενεργοποιεί τους μηχανισμούς της
αποφασιστικότητας, της κοινωνικής επικράτησης και της εξυπνάδας -
απαραίτητα όπλα στη μάχη για επαγγελματική και κοινωνική επιτυχία.
Επιπρόσθετες έρευνες μάλιστα δείχνουν ότι ενισχύει η γυναικεία
σεξουαλικότητα. Οι γυναίκες συμπεριφέρονται πιο αισθησιακά, γίνονται πιο
σεξουαλικές, ενώ η όρεξή τους για ερωτικό παιχνίδι αυξάνεται. Ακόμα
έχει παρατηρηθεί ότι η παραγωγή τής παραπάνω ορμόνης αυξάνεται λίγο πριν
από την ωορρηξία. Πώς, λοιπόν, μπορούν να συνδέονται όλα αυτά; Όπως
σημειώνει ο βιολόγος Μαρκ Χάουζερ, καθηγητής ψυχολογίας και βιολογικής
ανθρωπολογίας στο Κολέγιο του Χάρβαρντ, «ίσως ασυναίσθητα οι γυναίκες να
επιλέγουν τον πιο άξιο εμπιστοσύνης άντρα για πατέρα του παιδιού τους».
Πού οδηγεί αυτή η ανακάλυψη;
Οι επιστήμονες ίσως σύντομα
να καταφέρουν να διαπιστώσουν με ποιον τρόπο ο εγκέφαλος γεννά την πίστη
στον εαυτό μας και τους άλλους, τη ρυθμίζει και την εξαφανίζει. Κάποιοι
πιστεύουν ότι η επόμενη επιστημονική έρευνα θα αφορά μια ηλεκτρονική
ανίχνευση η οποία θα παρατηρεί τι συμβαίνει στον οργανισμό όταν η
τεστοστερόνη μειώνει τα επίπεδα της εμπιστοσύνης προς τους άλλους. Τι
γίνεται, όμως, τώρα; Υπάρχει άραγε πιθανότητα, με αφορμή την έρευνα της
Ουτρέχτης, σε δύο τρία χρόνια να κυκλοφορήσει ένα χάπι που θα οξύνει την
κρίση των εύπιστων γυναικών, ώστε να μην εξαπατώνται σε επαγγελματικό,
αλλά και προσωπικό επίπεδο; Ο Μπος ως ψυχολόγος -αλλά κυρίως ως άντρας-
ελπίζει πως όχι: «Δεν είναι κακό μια γυναίκα να είναι καλοπροαίρετη. Όσο
για τις αφελείς, δεν νομίζω ότι η τεστοστερόνη μπορεί να αποδειχθεί
χρήσιμη για εκείνες. Θα χρειαστούν άλλου είδους βοήθεια!», σχολιάζει ο
ίδιος με χιούμορ. Ωστόσο ο ερευνητής δεν έχει καμία πρόθεση να απαξιώσει
τα αποτελέσματα της έρευνας. Όπως παρατηρεί: «Τα ευρήματά μας μπορεί να
αποδειχθούν σημαντικά νέα για τις φαρμακευτικές εταιρείες, αφού οι
περισσότερες ψυχολογικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και το άγχος,
είναι απόρροια σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων και συναισθηματικών
κενών. Όσο προχωρούν οι έρευνες και αποκαλύπτεται ο ρόλος των ορμονών σε
αυτού του είδους τις συμπεριφορές, τόσο οι εταιρείες θα επιχειρήσουν να
αξιοποιήσουν αυτές τις πληροφορίες. Πιθανότατα να δούμε να εμφανίζονται
καινούριες θεραπείες. Ωστόσο οφείλω να επισημάνω ότι κάτι τέτοιο δεν θα
γίνει πολύ σύντομα. μπορεί να χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι και
πενήντα χρόνια έως ότου γίνουν κομμάτι της καθημερινότητάς μας». μέχρι,
λοιπόν, να εφευρεθούν «μαγικά» χάπια, θα συνεχίσουμε να επικοινωνούμε με
τους άλλους μέσα από αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις. Προς το παρόν,
μόνον έτσι θα λαμβάνουμε πολύτιμα μαθήματα αυτογνωσίας και διαχείρισης
σχέσεων.
